Ach, meiden, waar ik allemaal wel niet ben geweest. Ik had mijn eigen bedrijf – afgezien van de twee jaar dat ik met lood in de fabriek werkte, daar zetten we matrijzen op militaire radarsystemen die ergens in de buurt van Japan werden ingezet, ik weet het nog goed, onze jongens zaten daar en die vertelden ons nogal bedremmeld dat wat wij maakten op de bodem van de oceaan werd geplaatst. 

Ik heb mijn zoon gekregen toen de Sovjet-Unie viel. Er was toen niks, noppes. Neem me niet kwalijk dat ik zo praat, zo zeggen we dat hier. Zoals de Italiaan altijd zei, met wie ik een paar maanden heb gewerkt: na de val van de Sovjet-Unie zat ik col culo per terra, met mijn kont op de grond. We woonden bij mijn schoonmoeder, we hadden geen kippen, geen vee, en voor melk moest je ellenlang in de rij staan. En ik had een baby... Op je salaris kon je maandenlang wachten. We hebben in iets onzinnigs geïnvesteerd en al ons spaargeld is in rook opgegaan. Het waren louche zaakjes toen, tijdens de privatisering. En destijds zei ik tegen mijn man, luister, ik ga naar Pieter, naar Sint-Petersburg, eens kijken, misschien koop ik daar wat en dan verkoop ik dat thuis door. Zo heb ik iets van duizend euro verdiend. Ik kom daar en zie dat de spullen uit Istanboel worden gehaald, en uit Peking. Beijing, ja. Ik denk: als zij daar hun waar halen, moet daar een reden voor zijn, ze zullen ’t wel hebben nagerekend en zo goedkoper uitkomen. Waarom ga ik dan niet ook direct naar de Turken, zonder de omweg via Pieter? 

God, meiden, zien jullie hoe ranzig dit tapijt is? Neem me niet kwalijk, ik heb al lang niet meer met de trein gereisd, maar ik zie dat er sinds de jaren tachtig niets is veranderd. Dit tapijt moeten ze weggooien. Ik ben onderweg naar Roemenië om daar een paspoort te regelen, want je weet maar nooit, met die oorlog nu, misschien heb ik ’t wel nodig. God, die ambtenaar die mijn documenten aannam, hij deed zo lelijk tegen me... Zijn kantoor zat in het oude centrum. Hij deed lelijk tegen iedereen. Misschien is dat inmiddels wel veranderd en werken er jongeren. Ik vertelde hem dat mijn grootmoeder begraven ligt in Râmnicu-Vâlcea. 

Mijn grootvader is in ’44 teruggegaan naar huis om nog wat dingen te halen, nadat hij was geëmigreerd. Maar de Russen gooiden de grens dicht. Elf jaar hebben ze elkaar niet gezien, niet geschreven, want dat kon niet. Pas toen Stalin dood was, mochten ze elkaar weer opzoeken. Neem me niet kwalijk, nu word ik toch nog emotioneel. Opa leefde inmiddels met een andere vrouw, hij had een kind met haar. Een jaar nadat oma was teruggekomen, stierf hij. Hartaanval. Zestig was-ie, zo oud als ik nu. Maar ik wil nog niet dood! 

Ik geloof dat mijn bloeddruk is gestegen, omdat ik emotioneel ben. Dat gebeurt, dan stijgt mijn bloeddruk en word ik een en al snot. 

Maar wat was ik aan het zeggen, dat weet ik nu niet meer... Ah, over Istanboel. Eerst ging mijn man, maar hij kwam terug met allerlei onzinnige frutsels... bh’s van slechte kwaliteit, stinkende kost, niet te eten, joh. Toen zei ik: laat maar, ik ga wel. Destijds was leer helemaal de mode. Dus begon ik leren jasjes in te slaan. Maar de Turken lieten je iets moois zien in de etalage en stopten na het afrekenen iets anders in je tas. De maten klopten niet... Dat zag ik later... Het slobberde op de rug... Ik perste ze om ze recht te maken. Maar die Turk zei tegen me, moet je horen, die arbeiders werken ’s nachts en halen de maten door elkaar of verwarren uit slaapgebrek de voorkant met de achterkant. Tjongejonge, toen heb ik gezegd: wat, zijn wij Moldaviërs dan zo achterlijk? Wij hadden de grootste leerindustrie in de Sovjet-Unie, maar ja, als de directeur niet deugt... Dat fabriekscomplex ging tegelijkertijd met de Unie kopje onder. Toen dacht ik: dan koop ik leer en naai ik zelf. Ik kon amper een knoop aanzetten, maar ik heb het geleerd. In het begin wilde ik niet het duurste leer kopen, maar de Turk zei dat het anders geen zin had. Het ging goed... Ik verkocht op de markt. Totdat leer uit de mode raakte. 

Toen begon ik naar Peking te reizen, waar ik parka’s inkocht. Op de hoofdstraten was het mooi, overal bloemen, prachtig aangelegd. Maar wat een stank als je een zijstraat insloeg... Ja, ik weet het niet hoor, maar het was geen behoorlijk riool wat ze daar hadden... Van één ding heb ik wel spijt, dat ik niet naar... zeg, hoe heet dat nou... de Wand... de Chinese Muur ben gaan kijken. Ik zei steeds dat ik de volgende keer zou gaan, ik ben zo’n zeven keer in Peking geweest, maar ’t is er nooit van gekomen... Ik had zelf een verkooppunt in een winkel moeten inrichten, maar ik wilde geen huur betalen... Uiteindelijk kreeg ik problemen met mijn gezondheid en moest ik het bedrijf opdoeken... 

Meiden, om je hormoonstelsel kun je niet heen, daar word je mee wakker en ga je mee naar bed. Alles valt of staat met hormonen. Ik kreeg problemen met mijn schildklier en kon niet meer werken. Sindsdien luister ik naar dokter Berg. Een Amerikaan, maar ik luister naar hem in Russische vertaling. Ik denk dat iemand hem uiteindelijk zal omleggen, want hij windt er geen doekjes om. Hij zegt: rundvlees moet van een koe komen die de zon heeft gezien, die buiten heeft rondgehuppeld. Het koeienhart en de lever zijn het best. Die moet je elke week eten. Boordevol zware vitamines, ijzer. Wat, was dat het al, zijn we de grens over? Fijn dat ze mijn bagage niet hebben gecontroleerd, want ik heb eieren mee voor mijn zus... Oh, komt er nog een douane? Ik dacht dat we klaar waren na het wisselen van de wielen. Als ze die eieren maar niet afpakken, ze wilde graag die van het pluimvee op mijn erf, ze heeft speciaal gebeld om te vragen of ik die meebreng... 

Wij eten elke dag eitjes. Ieder twee. Ik bak ze in een beetje vetspek – dat zijn gezonde vetten, niet zoals margarine of dat plantaardige spul. En daarna eet ik tot vier niet meer, want dat houdt me wel op de been. Fruit eten we met mate. Maar helemaal geen brood of aardappels, naar het advies van dokter Berg. Mijn man heeft diabetes type 2 en zo houdt hij het onder controle. Hij woog 120 kilo en nu nog maar 90. Jullie zouden ook naar Berg moeten luisteren, zoek hem maar op. 

Ik ben ook in Dubai geweest en meiden, ik zie dat hotel nog voor me, als een driemaster met volle zeilen, alles heel kleurrijk, elke tafel, elke stoel, elke muur vrolijkte je op, niet zoals hier in de trein, kijk nou naar die stoffige kleuren. Ik weet nog dat ik een vrachtwagen zag die tot de nok toe gevuld was met rode rozen... Ik had nooit eerder zoveel rozen bij elkaar gezien. En ik begreep niet waar ze al die rozen voor nodig hadden? Maar ik heb het iemand gevraagd en die zei dat er, als de sjeiks elkaar ontmoeten, overal rozen worden neergezet en bloemstukken worden gemaakt. In Dubai geven ze je 50.000 dollar bij de geboorte van een zoon. Kunnen jullie je dat voorstellen, meiden? Maar alleen de mensen die daar geboren zijn, krijgen dat, een derde van de bevolking. Twee derde zijn arbeiders uit andere landen, uit India, die werken voor de mensen daar. Ze hadden een sjeik die zijn rijkdom met de bevolking deelde. Ik ben toen ook op safari gegaan. In Dubai was ik eerder op vakantie, in China en Turkije voor werk. Ik heb veel gereisd. 

Luister, meiden, blijf niet hangen op een plek waar je het niet naar je zin hebt. Ik heb zo lang in een huis gewoond waar ik me niet op mijn gemak voelde, en kijk, sinds ik in dit nieuwe huis woon, voel ik me anders, alsof dit altijd al mijn plek was. Ik heb ook een verdieping bijgebouwd voor een werkplaats, maar wie weet of ik nog aan de bak kan. Het belangrijkste is isolatie. De warmte hoeft niet zozeer opgewekt te worden als wel vastgehouden. Ik heb ook van die verduisterde ramen, maar het wordt erg heet als de zon schijnt. Ik heb zonnepanelen, die heb ik zelf meegenomen uit Taiwan. Ik wilde me namelijk niet laten aansluiten bij Union Fenosa. Ik wil ook een warmtepomp installeren. Gas gebruik ik niet. Wij bouwen nog steeds aan ons huis, maar we wonen er ook. Al jaren. 

Anders dan de buren, overigens, zij hebben binnen twee jaar hun huis gebouwd, zij het niet met eerlijk verdiend geld, maar met andermans centen. Heus – ik heb al mijn belastingen betaald, want ik heb geen problemen gehad. Maar de buren... Ze hebben hun huizen in twee jaar afgebouwd, alleen omdat ze moesten wachten tot het balkon droogde, anders was het binnen een sutcă klaar geweest. Binnen een dag dus. Een van hen heeft geld opgehaald voor Plahotniuc* en volgens mij heeft de ander hem geholpen. Echt waar. Verder wilden ze per se de weg aanleggen, ze hebben ons ook om een bijdrage gevraagd, maar waarom zou ik geld uitgeven aan iets wat een taak van de gemeente is? En toen die af was, hebben ze de weg naar ons huis geblokkeerd. Met een tractor, midden op de straat. Nou moe, zeg ik, hoe moet ik dan naar huis? Ik heb de politie gebeld, het stadhuis gebeld, maar zij zeggen dat ze van niets weten, dat er geen vergunning is afgegeven voor die weg. Maar hoe kan er geen vergunning zijn? Je kunt zonder vergunning nog niet eens een strohalm op de openbare straat leggen. Misschien heeft er op het stadhuis iemand smeergeld aangenomen en een oogje toegeknepen. 

Ik wilde ook een wateraansluiting, stromend water in huis, en weet je hoe lang dat heeft geduurd? Negen maanden! Iedere handtekening kostte een maand. En dan doen ze alsof ze je een gunst bewijzen als ze hem toekennen. Nu moet ik nog een gat van zeven meter graven tot aan het riool. Maar dat mag alleen gegraven worden door een bedrijf met een vergunning en mijn zoon heeft uitgevogeld dat die allemaal zijn opgericht door mensen van het ministerie, ja, via tussenpersonen, verwanten, zoals ze al deden in de tijd van Plahotniuc. Een van hen vroeg drieduizend euro voor die zeven meter, de ander twintigduizend lei, weer een ander vijftienduizend lei. Voor een luttele zeven meter! Ik zou dat gat zelf graven, maar je hebt dus een vergunning nodig van Apă Canal. Ik zeg het je, dit zijn net zo goed louche zaakjes, ga jij dat maar onderzoeken, als je dan toch journaliste bent. In Duitsland betaal je vijftienhonderd euro en dan is het meteen geregeld. Maar ik heb tot nu toe al tweeduizend euro afgetikt en nog geen water! In Roemenië is er tegenwoordig een wet dat je helemaal niet meer betaalt voor de aansluiting, dat is op kosten van de staat. 

Goede God, hoe de Russen de afgelopen dagen Oekraïne hebben gebombardeerd, en dat met Kerstmis, Oud en Nieuw... 

En hoe ze hun soldaten erop uitsturen zonder schoenen in hun maat, met bedorven eten... Zo hebben ze altijd al hun medemens behandeld. Toen de Russen kwamen in ’44 hebben ze alles verwoest. Gejat. 

Toen de oorlog begon, heb ik mijn zus in Roemenië gebeld en gezegd dat ik in het geval dat naar haar toe kom. 

En ik heb een stuk of honderd van die parka’s die ik nog in de garage had liggen – ongedragen, spiksplinternieuw – aan de vluchtelingen gegeven. Want, mijn God, in wat voor staat sommigen van hen in die kou aankwamen, niets meer dan een plastic tasje in de ene hand en een kind in de andere... Toen de armen kwamen, bedoel ik, want in het begin kwamen er vooral rijkelui. 

Hè, ben je nou in slaap gevallen? Ik ga ook zo slapen, maar oma kan niet slapen op zo’n matras en met al die herrie...

*
Vlad Plahotniuc, oligarch en voormalig politicus, die in Moldavië wordt verdacht van grootschalige fraude, corruptie, machtsmisbruik en zelfs moord. Hij is momenteel voortvluchtig. (vert.)
Mijn overgrootvader is omgekomen in de oorlog met Japan. In 1905.